سلام بر تو ای صاحب غدیر؛ سلامی به شکوه و عظمت غدیرت.
غدیر به نام توست.
سلام بر تو ای صاحب غدیر؛ سلامی به شکوه و عظمت غدیرت.
یا علی، در کتاب تاریخ زندگی ات، روز غدیر برایمان زیباست و غدیرخم بی نام تو برای هیچ کس شناخته نیست. تویی که در روزی چون غدیرخم در زیر آفتاب سوزان، دستت روی دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به سوی آسمان ها بالا رفت، و همگان از زبان آن حضرت شنیدند که بعد از او اختیار تو بر مؤمنان از خودشان بیشتر است.
حادثه عظیم غدیر، باب رحمت
خداوند به دست تو باب رحمتش را بر خلق گشود. امامت تو بعد از نبوت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم حادثه عظیم غدیر بود، که خداوند آن را برای همه مردم برگزید. و بدینسان غدیر، آن برکه گمنام، برای همیشه در تاریخ جاویدان شد.
از غدیر چه بگویم؟
از واقعه غدیر چه بنویسم که خدا برایت نوشت: «اَلْیَومَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ»؛ نعمت خود را با غدیر بر شما تمام کردم و افزود: «رَضیتُ لَکُم الاِسلامَ دینا».
از روزی بگویم که حاجیان به تو شاد باش می گفتند، یا از آن لحظه بگویم که دست رحمت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روی شانه تو آمد و تو را تا عرش بلند کرد؟
بوسه بر دستی در دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم
عید غدیر امسال را به یاد لحظه ای که محمد صلی الله علیه و آله وسلم دست تو را بالا برد و فریاد زد: «مَنْ کُنْتُ مَولاهُ فَهَذا عَلِیٌ مَوْلاهُ» متبرک کردم، و چشمانم را با سرمه محبتت آذین بستم؛ و بر دستی بوسه زدم که در دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار گرفت.
سلام بر حاملان پرچم غدیر
سلام و درود بر آنان که چهارده قرن غدیر را با حفظ پیام آن به امروز رسانده اند و از سنگر غدیر دشمن اسلام را نشانه رفته اند، تا پرچم ولایت را بر بلندای تاریخ سرفراز دارند، و لبخند رضایت بر لبان تو، ای صاحب غدیر، نشانند.
آغاز پانزدهمین قرن غدیر
در سال های آغازینِ پانزدهمین قرن غدیر، جای پای پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام را کنار درختان خُم، بوسه باران می کنیم و پاسداری از حریم غدیر را حیات قلب خود می دانیم. غدیر همیشه سربلند است چرا که قرین نام محمد صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام و آمیخته با نام زهرا علیهاالسلام است.
غدیر ولایت تو را به دنیا شناساند
غدیر، کاشتن بذر ولایتت در جان هاست. غدیر نشان دادن خورشید به گرفتاران دیو ظلمت است.
غدیر خم، اوج بزرگی تو بود و غدیر بود که تو را به دنیا شناساند.
غدیر عصاره عظمتت
علی جان، تو در غدیر خلاصه نمی شوی؛ اما غدیر عصاره عظمت توست. غدیر کاشتن بذر ولایت تو در جان هاست. غدیر «اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیّا وَلِیُّ اللّه ِ» است.
لغت نامه امروز غدیر
امروز معنای غدیر لغت نامه نمی خواهد؛ هرکس علی و حسین علیهماالسلام را شناخت غدیر را می یابد. غدیر از متن قرآن است و قرآن در غدیر معرفی شده است.
انتظار غدیر از ما
ای غدیر، از ما انتظارات زیادی داری و حق با توست که راه بلندی را به بهای سنگینی طی کرده ای تا به دست ما رسیده ای. قسم به عزیز تو که پیامبر او را از روی دست خویش به رخ جهانیان کشید، غدیری هستیم و غدیری خواهیم ماند.
امروز شهد شیرین تر از عسل تو را می نوشیم و با آن زنده ایم تا فردا تو را در شفاف ترین آیینه ها جلوه گر سازیم و چهره زیبای تو را جام جهان نمای خلقت سازیم تا پرتو چهاردهْ معصوم پاک را در آن به تماشا بایستیم.
غدیر، اساسی ترین بخش اعتقاد
نسلی که کنجکاوانه و واقع گرایانه در جستجوی حقایق دینش تلاش می کند، غدیر را به عنوان یکی از اساسی ترین بخش های اعتقادی اش با نگاهی تیزبین زیر نظر دارد و به این باور رسیده که فراتر از آنچه از غدیر می داند در این گنج عظیم نهفته است.
اهمیت غدیر در تاریخ اسلام
در بین وقایع تلخ و شیرین دوران بیست وسه ساله نبوت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ، تنها واقعه غدیر است که دارای خصایص منحصر به فرد است و چشم هر بیننده ای را به خود معطوف می کند. این درخشش از نظر تاریخی از نظرگاه های زیر چشم گیر است: موقیعت زمانی، موقعیت مکانی، موقعیت مردمی، کیفیت ابلاغ، توجه الهی.
اهمیت غدیر در اعتقادات اسلامی
پایگاه ریشه دار غدیر در اعتقادات باعث شده تا غدیر پرونده مبسوط خود را در اعتقادات باز کند و از یک واقعه تاریخی تبدیل به یک پایه اعتقادی شود. این مسئله دقیقا به جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بازمی گردد که از روز اولِ رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم تاکنون به عنوان اصلی ترین مسئله بین مسلمانان مطرح است. غدیر سندی قاطع برای امامت و ولایت اهل بیت علیهم السلام است و همین یک دلیل به تنهایی برای اثبات بسیاری از پایه های اعتقادی کافی است.
امامت، محور غدیر
محور غدیر، امامت بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم است، که با ژرف نگری و آینده بینی دقیق ـ که در هیچ یک از ادیان و ملل جهان نظیر ندارد ـ پیش بینی شده است. این پیش بینی ها در جهات زیر شایسته توجه است:
انتخاب بهترین مولی، معرفی دوازده امام علیهم السلام تا آخر دنیا، تعیین امام معصوم، معرفی معدن علم.
انتخاب بهترین مول
یافتن فردی مناسب برای یک مقام، وقتی در اختیار بشر باشد، احتمال خطا در آن راه دارد. وقتی مسئله به عظمت جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم باشد کوچک ترین اشتباه بزرگ ترین ضررها را به دنبال خواهد داشت. در این مرحله خدا بر مسلمانان منت گذاشت و این انتخاب را خود بر عهده گرفت، واضح است که در انتخاب خداوند نه تنها احتمال اشتباه وجود ندارد بلکه قطعا بهترین انتخاب خواهد بود که فوق آن تصور نمی شود.
غدیر و امامت دوازده امام علیهم السلام
در غدیر فقط امیرالمؤمنین علیه السلام معرفی نشد؛ بلکه دوازده امام معصوم علیهم السلام به عنوان سلسله لاینقطع امامت تعیین شدند. البته باید هم چنین می شد؛ زیرا آنچه درباره تعیین جانشین اول پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ضرورت داشت، دقیقا در مراحل بعد نیز تا آخر دنیا مورد توجه بود. لذا آن حضرت دوازده امام علیهم السلام را یک جا به مردم معرفی، و بر حضور آنان به عنوان امام در جامعه تأکید کردند.
قرآن به ولایت تو گویاست.
در قسمتی از زیارت غدیر آمده است:
شهادت می دهم تو ای امیرمؤمنان بر حقی و قرآن به ولایتت گواهی می دهد و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر سر آن از امت پیمان گرفته است.
ای امیرمؤمنان، شهادت می دهم آن کس که در امامتت شک کرد به پیامبر امین صلی الله علیه و آله وسلم ایمان نیاورده است، و آن که تو را با غیر تو مساوی قرار دهد، از دین محکمی که خداوند برای ما برگزیده و با ولایت تو در روز غدیر آن را کامل کرده، مخالفت و دشمنی کرده است.
به خدا قسم کسی که پیرو غیر تو شد گمراه شده و هر کس با تو دشمنی کرد، با حق عناد ورزیده است.
برنامه ریزی خاص غدیر
آنچه استثنایی بودن مراسم غدیر را به اثبات می رساند برنامه ریزی خاصی بود که به صورت بسیار دقیق و غیرعادی با امکانات آن عصر اجرا شد؛ از جمله می توان این امور را شایان تأمل دانست:
1 . مجلس عظیمی به وسعت 120 هزار نفر؛
2 . منبری بلند از سنگ و جهاز شتر زیر درختان؛
3 . ایستادن پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر فراز منبر بلند؛
4 . ایستادن امیرالمؤمنین علیه السلام از اول خطبه بر فراز منبر؛
5 . طول سخنرانی که حدود یک ساعت ادامه داشته است؛
6 . معرفی امیرالمؤمنین علیه السلام در بین سخنرانی؛
7 . بیعت و اقرار زبانی گرفتن از مردم در بین سخنرانی.
توجه الهی به غدیر
توجه خاص الهی به مسئله غدیر از جهاتی سزاوار تأمل است:
1 . از ابتدای حرکت به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم خطاب شد که دو برنامه حج و ولایت از اوامر الهی باقی مانده است؛
2 . آیه «یا اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَّبِّکَ» که درباره ابلاغ امامت به مردم نازل شد؛
3 . آیه «وَ اِن لَم تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ» که اهمیت مسئله امامت و ابلاغ آن را می رساند؛
4 . آیه «وَاللّه ُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ» که خداوند درباره این حکم به این صراحت حفظ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را از انواع دشمنان ضمانت کرده است؛
5 . دستور حضور در غدیر خم به فرمان مستقیم الهی بود؛
6 . اجرا شدن چنین برنامه عظیم با حضور منافقان و توطئه های نهان و آشکار بهترین دلیل بر پشتیبانی خداوند بود.
جزئیات وقایع غدیر
جزئیات وقایع مفصلی که در طول سه روز در غدیر خم رخ داد، با بررسی و مطالعه و جمع بندی اخبار و احادیث و تاریخ، در سه قسمت شایان توجه است:
1 . برنامه های قبل از خطبه که زمینه سازی برای خطبه غدیر است و آغاز آن حرکت از مدینه می باشد و تا روز هیجدهم ذی الحجه که به بیابان غدیر رسیدند، ادامه دارد؛
2 . سخنرانی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و اقدامات عملی که بر فراز منبر انجام دادند، که از نزدیک ظهر روز هیجدهم تا ساعتی بعد از ظهر ادامه داشت.
3 . مراسمی که بعد از خطبه غدیر به عنوان مکمل آن انجام گرفت، که پس از پایان سخنرانی و با مراسم بیعت آغاز شد و تا پایان روز بیستم ادامه یافت.
برنامه ریزی سفر غدیر از طرف خدا و رسول
مراسم غدیر از ویژگی خاصی برخوردار بود و از نقطه آغاز این حرکت در مدینه تا نقطه پایان و ورود به مدینه، به صورت لحظه به لحظه تحت فرمان الهی بود و در هر مورد دستور لازم از طرف پروردگار نازل می شد. این حاکی از عظمت محتوایی برنامه غدیر بود که می بایست بسیار دقیق و با نظارت الهی انجام می شد.
مراحل سفر غدیر
برنامه عظیم غدیر را در چند مرحله می توان گزارش کرد: آغاز سفر و اعلام رسمی و فرستادن افرادی به اطراف و اکناف برای خبر رساندن به مردم؛ فرستادن نامه ای برای امیرالمؤمنین علیه السلام در یمن که برای ایام حج خود را به مکه برساند؛ طی طریق در ده روز و احرام از مسجد شجره؛ گزاردن اعمال حج به ترتیب خاص آن؛ آماده سازی مردم در مکه و عرفات و منا درباره مسئله ولایت؛ فرمان تبلیغ و ضمانت الهی در برابر منافقان؛ اجرای دقیق سخنرانی در حالی که بسیاری از منافقان بین مردم بودند؛ اجرای برنامه سه روزه شامل بیعت و شعر و امثال آن بدون اغتشاشی که احتمال آن می رفت؛ حفظ پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از توطئه قتل در کوه «هرشی»؛ بازگشت به مدینه با سلامتی کامل.
غدیر، انتخاب الهی
منطقه غدیر به فرمان الهی از مکه انتخاب شد. حضرت صریحا اعلام کردند که پس از خروج از مکه همه باید در غدیر خم برای مسئله ای مهم توقف کنند. این کیفیت اعلام درباره مکان برنامه از چند جهت شایان توجه است:
1 . غدیر مکان سابقه داری بین مکه و مدینه بود.
2 . کمی بعد از آن، «جُحفِه» محل متفرق شدن جمعیت بود؛
3 . توقف سه روزه در چنان مکانی برای همیشه در خاطره ها می مانْد؛
اعلام حضور دسته جمعی در غدیر
با این که انتظار می رفت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم در این اولین و آخرین سفر حج خود، مدتی در مکه بمانند، ولی بلافاصله پس از اتمام حج این آیه بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نازل شد: «یا اَیُّهَا الرَّسُولُ، بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللّه ُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ؛ ای پیامبر، آنچه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر ابلاغ نکنی رسالت او را نرسانده ای، و خداوند تو را از شر مردم حفظ خواهد کرد».
نزول این آیه به معنای رسیدن وقت ابلاغ ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام بود. حضرت به منادیِ خود بلال دستور دادند تا به مردم اعلام کند فردا کسی جز معلولان نباید باقی بماند، و همه باید حرکت کنند تا در وقت معین در «غدیر خم» حاضر باشند.
کاروان در غدیر
نزدیک ظهر به منطقه غدیر خم رسیدند، و حضرت مسیر حرکت خود را به طرف راست جاده و به سمت غدیر تغییر دادند و فرمودند: «اَیُّهَا النّاسُ، اُجیبُوا داعِیَ اللّه ِ، اَنَا رَسُولُ اللّه ِ؛ ای مردم، دعوت کننده خدا را اجابت کنید که من پیام آور خدایم». و این کنایه از آن بود که هنگام ابلاغ پیام مهمی فرا رسیده است. سپس فرمان دادند تا منادی ندا کند: «همه مردم متوقف شوند و آنان که پیش رفته اند بازگردند و آنان که پشت سرند توقف کنند».
پس از این دستور، همه مَرْکب ها متوقف شد، و کسانی که پیش تر رفته بودند بازگشتند و همه مردم در منطقه غدیر پیاده شدند و هر یک برای خود جایی پیدا کردند، و کم کم آرام گرفتند. و اینک صحرا برای اولین بار شاهد تجمع بزرگ بشری بود.
آماده سازی جایگاه سخنرانی
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به مقداد و سلمان و ابوذر و عمار دستور دادند زیر درختان کهن سال کنار غدیر را آماده کنند. آنان خارهای زیر درختان را کندند و سنگ های ناهموار را جمع کردند و زیر درختان را جارو کردند و آب پاشیدند. سپس شاخه های پایین آمده درختان را که تا نزدیکی زمین آمده بود قطع کردند. بعد از آن در فاصله بین دو درخت روی شاخه ها پارچه ای انداختند تا سایبانی از آفتاب باشد. سپس در زیر سایبان، سنگ ها را روی هم چیدند و از رواندازهای شتران و سایر مرکب ها هم کمک گرفتند و منبری به بلندی قامت حضرت ساختند و روی آن پارچه ای انداختند. منبر را طوری بر پا کردند که نسبت به دو طرف جمعیت در وسط قرار بگیرد و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم هنگام سخنرانی مشرف بر مردم باشد تا صدای حضرت به همه برسد و همه او را ببینند.
پیامبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام بر فراز منبر
هنگام ظهر، انتظار مردم به پایان رسید و منادیِ حضرت ندای نماز جماعت داد. پس از بیرون آمدن مردم از خیمه ها و آماده شدن صف ها برای نماز، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از خیمه خود بیرون آمدند و نماز را به جماعت خواندند.
سپس پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم از منبر بالا رفتند و بر فراز آن ایستادند و امیرالمؤمنین علیه السلام را فراخواندند و به آن حضرت دستور دادند بالای منبر بیاید و در سمت راستش بایستد. قبل از شروع خطبه، امیرالمؤمنین علیه السلام یک پله پایین تر بر فراز منبر در طرف راست حضرت ایستاده بودند و دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بر شانه آن حضرت بود.
سپس آن حضرت نگاهی به راست و چپ جمعیت کردند و منتظر شدند تا مردم کاملاً جمع شوند. زنان نیز در قسمتی از مجلس نشستند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را به خوبی ببینند. پس از آماده شدن مردم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم سخنرانیِ تاریخی و آخرین خطابه رسمی خود را برای جهانیان ایراد کردند.
سخنرانی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم
سخنرانی تاریخی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در غدیر که حدود یک ساعت طول کشید در یازده بخش ترسیم شدنی است:
1 . حمد وثنای الهی؛
2 . فرمان الهی برای اعلام ولایت؛
3 . اعلام رسمی ولایت و امامت دوازده امام علیهم السلام ؛
4 . معرفی و بلند کردن دست امیرالمؤمنین علیه السلام توسط پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ؛
5 . تأکید بر توجه امت به مسئله امامت؛
6 . اشاره به کارشکنی های منافقان؛
7 . پیروان اهل بیت علیهم السلام و دشمنان ایشان؛
8 . حضرت مهدیعجل اللّه فرجه؛
9 . مطرح کردن بیعت؛
10 . حلال و حرام، واجبات و محرمات؛
11 . بیعت گرفتن رسمی.
تعیین موضوع خطابه غدیر از آغاز
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در همان آغاز خطبه فرمودند: فرمان قاطعی از طرف خداوند آمده که مطلب مهمی درباره علی بن ابی طالب علیه السلام بیان کنم، که اگر نگویم رسالت الهی را نرسانده ام و از عقاب خداوند ترسانم. هم چنین تصریح کردند که هر چه از خداوند خواستم به علت فتنه منافقان و دشمنان مرا از ابلاغ این مهم معذور بدارد، پذیرفته نشد. سپس اشاره کردند که این دستور خاص الهی درباره امامت و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام است.
یادآوری سه نکته پس از اعلام ولایت
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم پس از اعلام ولایت فرمودند: اَللّهُمَ والِ مَنْ والاهْ وَ عادِ مَنْ عاداهُ ...؛ خدایا دوست بدار هرکس او را دوست بدارد و دشمن بدار هرکس او را دشمن بدارد و یاری کن هرکس او را یاری کند و خوار کن هرکس او را خوار کند».
سپس نزول آیه اکمال را درباره روز غدیر اعلام کردند: «اَلْیَومُ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الاِسْلامَ دینا»؛ امروز دین شما را کامل کردم و نعمت را برای شما به حد کمال رساندم و اسلام را دین شما پذیرفتم. و خداوند را بر ابلاغ این رسالت شاهد گرفتند.
سه نکته مهم درباره آینده مسلمانان
در خطبه غدیر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نگرانی خود را از آینده مسلمانان در سه جمله ابراز کردند:
1 . مبادا بعد از من به عقب برگردید؛
2 . مبادا در مسلمان بودن خود، بر خدا منت بگذارید که خدا مواظب شماست؛
3 . بدانید که بعد از من رهبران گمراهی، پدیدار می شوند که مردم را به سوی جهنم می کشانند. من از آنان بیزارم و همه آنان در جهنم خواهند بود.
غدیر و حضرت مهدی علیه السلام
در اواسط خطبه حضرت مطالبی درباره حضرت بقیة اللّه الاعظم حجة بن الحسن المهدی ارواحنا فداه بیان فرمودند، و به اوصاف و جنبه های مخصوص حضرت اشاره کردند که خلاصه آن چنین است:
ـ او آخرین امامان است که حجتی بعد از او نیست؛
ـ او بر همه قبایل شرک و کفر چیره خواهد شد، و هدایت کننده آنان است؛
ـ او انتقام گیرنده همه خون های به ناحق ریخته اولیای خدا و منتقم از ظالمان است؛
ـ او تعیین کننده دقیق درجاتِ افراد در فضیلت و در جهل و جهالت است؛
ـ او وارث جمیع علوم است؛
ـ همه پیشینیان درباره او بشارت داده اند؛
ـ هیچ کس بر او غالب نمی شود و هیچ کس علیه او یاری نمی شود.
دعوت به بیعت
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم اشاره فرمودند که من، بعد از اتمام خطبه شما را به بیعت با خود و سپس بیعت با علی بن ابی طالب دعوت می کنم. ضمانت این بیعت آن است که من با خداوند بیعت کرده ام و علی هم با من بیعت کرده است. پس بیعتی که از شما می گیرم از طرف خداوند و بیعت با حق تعالی است.
علی علیه السلام بر فراز دست پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم
از اقدامات بسیار بدیع پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در آن خطبه این بود که پس از مقدمه چینی و ذکر مقام خلافت و ولایت برای آن که راه هر گونه شک و شبهه بسته باشد، ابتدا مطلب را به طور شفاهی بیان کردند، و سپس به صورت عملی به مردم نشان دادند.
پس فرمودند: «باطن قرآن و تفسیر آن را برای شما بیان نمی کند، مگر این کسی که من دست او را می گیرم و او را بلند می کنم و بازویش را گرفته، بالا می برم».
بعد از آن حضرت به امیرالمؤمنین علیه السلام که بر فراز منبر یک پله پایین تر از حضرت ایستاده بودند، فرمودند: «نزدیک تر بیا». آن حضرت نزدیک تر آمدند و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بازوی او را گرفتند. در این هنگام امیرالمؤمنین علیه السلام دست خود را باز کردند تا آن که دست های هر دو به سوی آسمان قرار گرفت. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم امیرالمؤمنین علیه السلام را از جا بلند کردند تا حدی که پاهای آن حضرت روبروی زانوهای پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار گرفت. در این حال فرمودند: «مَن کُنْتُ مَولاه فَهذا عَلِیٌ مَوْلاهُ»؛ هر کس من مولا و صاحب اختیار اویم، این علی مولا و صاحب اختیار اوست».
دستور اکید تبلیغ در غدیر
یکی از شاخصه های غدیر آیه «یا ایها الرسول ...» است که در ادامه آن، خداوند می فرماید: «وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»، یعنی اگر در ابلاغ این پیام ولایت کوتاهی کنی رسالت خدا را ابلاغ نکرده ای. چنین کلامی درباره هیچ یک از احکام الهی نازل نشده و پیداست که باید بالاترین مسائل اسلام باشد که چنین پیامدی برایش در نظر گرفته شده باشد. از سوی دیگر در چندین مورد خدا را بر این ابلاغ شاهد گرفتند که در هیچ یک از احکام الهی چنین نکردند. پیرو آن چندین بار از مردم خواستند که «حاضران به غائبان اطلاع دهند» که این را هم در هیچ یک از احکام الهی انجام ندادند. آیه «اَلْیَوْمَ اَکْمَلتُ لَکُمْ» نیز مانند آیه فوق درباره هیچ یک از احکام الهی نازل نشده، و لزوما باید مهم ترین احکام اسلام باشد که کمال دین با آن باشد. این سه مورد دلیل آن است که معنای ولایت در غدیر فراتر از محبت و همان وصایت و امارت و صاحب اختیاری مردم است که چنین محکم کاری درباره آن صورت گرفته است.
بیعت دلیل ولایت
مسئله بیعت که در اثنای خطبه مطرح شد و بعد از خطبه عملاً واقع شد، به معنی قبول امارت و ولایت است، نه معنای دیگر.
بیعت کردن و تبریک گفتن حاضران در غدیر و گفتگوهایی که دوستان و دشمنان علی در غدیر داشته اند معلوم می کند که از این جمله معنای ولایت و امارت را فهمیده اند و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نیز برداشتِ آنان را رد نکردند یا اصلاحی نسبت به آن اِعمال نداشتند؛ بلکه آن را تأیید فرمودند و مردم را به تبریک و بیعت فرمان دادند.
حضور ادیب توانا در غدیر
اشعاری که حسان بن ثابت سروده بود و مورد تأیید پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار گرفت، دلیل قاطعی بر این است که او هم از کلمه مولا معنای ولایت و خلافت را فهمیده است. او چون اهل ادب و شاعر بزرگ عرب است، گفتارش از نظر لغوی ترجیح دارد، زیرا لغتنامه ها فقط معنای کلمه را می گویند؛ ولی فهم معنای متبادر به ذهن در مورد معین بر عهده حاضران آن ماجراست. از الطاف خدا بوده که شاعری زبردست و لغت شناس در غدیر حاضر باشد و در همان جا تبادر ذهنی خود را صراحتا اعلام کند و حتی آن را به صورت شعر درآوَرَد که اثری ماندگار و سندی محکم باشد.
ندای آسمانی در غدیر
عده ای از منافقان نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمدند و از آن حضرت نشانه ای خواستند. حضرت فرمود: آیا روز غدیر خم برای شما کافی نبود که وقتی من علی را به امامت منصوب کردم، منادی از آسمان ندا داد: این ولی خداست. تابع او باشید وگرنه عذاب خدا بر شما نازل می شود. بر حذر باشید!
تبریک به مقام نبوت و ولایت
پس از پایان خطبه، م